Sportvelden

Licht is van groot belang voor de sport

Bij sportparken is er licht van voldoende kwaliteit op het sportveld nodig om de sport goed en veilig te kunnen beoefenen. Verder kan verlichting belangrijk zijn voor de sociale veiligheid rondom de sportaccommodatie. De energiekosten drukken op de begroting van sportverenigingen.

Bewust verlichten

Olst-Wijhe heeft ook aandacht voor de hoeveelheid licht die onbedoeld buiten het sportveld terecht komt en daar wellicht de omgeving stoort. De sterke lampen verbruiken daarnaast ook veel energie.

Sportverlichting verdient de aandacht omdat het op een bepaalde locatie een grote impact kan hebben met veel en fel licht. Maar, in tegenstelling tot andere lichtbronnen, brandt sportverlichting niet de hele nacht door. Na afloop van de trainingen of wedstrijd wordt de verlichting uitgeschakeld door de vereniging. Bij kleinere verenigingen is dit vaak al halverwege de avond.

De discpline ′sport′ kan een bijdrage leveren aan duurzaamheid en leefbaarheid door in te zetten op moderne technieken. Een bijkomend voordeel is dat lagere energiekosten op lange termijn, net als andere kostenreducties, helpen de sport betaalbaar te houden.

Foto: Sportvelden zijn vaak van grote afstand zichtbaar in de donkere omgeving wanneer ze niet afgeschermd zijn door bomen of bebouwing. (Foto: Tennisvereniging aan de Tuterie in Wijhe).

Sportvelden en bewust verlichten 

Bij het bewust verlichten van sportvelden zijn twee aspecten belangrijk.

1. Goede armaturen

Nieuwe armaturen hebben vaak betere spiegels, waardoor meer licht op het veld komt en minder het landschap in straalt. Kiezen voor een goed armatuur beperkt dus de uitstraling naar de omgeving: omwonenden, weggebruikers, omringende bomen, het open landschap, flora en fauna.

 2. Goed afstellen

Bij alle armaturen, oud en nieuw, is het belangrijk dat ze goed worden afgesteld. Dit zorgt ervoor dat ze het veld verlichten en zo weinig mogelijk de omgeving. Het afstellen kan het beste gedaan worden door een erkend bedrijf, ook bij het vervangen van lampen. De lichtuitstoot kan per lichtmast verschillen, afhankelijk van het armatuur en de afstelling. Soms zijn armaturen helemaal schuin op de mast geplaatst.

Foto: Tennisbanen hebben vaak hoge masten waardoor de lampen goed naar beneden gericht kunnen worden. Ze stralen daardoor de omgeving meestal niet aan. (Foto: Tennisvereniging aan Koekoeksweg in Olst).

Regels en richtlijnen

Vanwege duurzaamheid en leefbaarheid moet volgens de landelijke wetgeving (Activiteitenbesluit):

• de veldverlichting worden uitgeschakeld als er niet wordt gespeeld
• uiterlijk om 23.00 uur de veldverlichting helemaal uit zijn

Richtlijnen van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) (rekening houdend met normen van de NOC/NSF en de NEN-EN 12193) geven aan hoeveel licht er op ieder type sportveld nodig is om goed en veilig te kunnen sporten.

Om te bepalen hoeveel licht er buiten redelijkerwijs buiten het sportveld mag uitstralen, heeft de NSVV de Richtlijn ter voorkoming van Lichthinder opgesteld. Deze dient ter bescherming van direct omwonenden (en geeft aan hoeveel licht er op de gevel mag schijnen) en weggebruikers, maar ook van het open landschap met de daarin levende flora en fauna.

Investeren door gemeente en vereniging samen

Op ieder sportcomplex staat verlichting. Een deel is in eigendom en beheer van de verenigingen en een ander deel valt onder gemeentelijke verantwoordelijkheid.

De sportverenigingen ontvangen de energienota en hebben dus baat bij een laag energieverbruik. Samen kunnen de sportvereniging en de gemeente overleggen over investeren in energiezuiniger verlichten. De sportvereniging verdient deze investeringen vaak terug via haar energierekening. De terugverdientijd van de investeringen wordt korter wanneer de sportvereniging:

• tijdig uitschakelt
• alleen die delen van velden verlicht waarop wordt gespeeld (bv bij een keeperstraining)
• lampen met een lager vermogen gebruikt (of terugdimt) op trainingsvelden

Soms is de regelgeving van de gemeente beperkend, bijvoorbeeld doordat het bestemmingsplan een maximale masthoogte vaststelt. In dat geval plaatsen installateurs vaak de verlichting schuin om toch een gelijkmatig verlicht veld te verkrijgen. Bewoners die gehinderd worden, laten meestal wel van zich horen. Mens en dier in het open landschap ondervinden echter ook hinder van felle verlichting. Sportverenigingen, sporters en installateurs zijn zich hier vaak niet van bewust.

Foto: SC Overwetering bespaart energie en voorkomt lichtvervuiling door wanneer mogelijk maar de helft van het veld te verlichten. De armaturen zijn iets schuin gezet, waarschijnlijk om het midden van het veld goed te kunnen bereiken. 

LED verlichting

Wanneer de verlichting toe is aan vervanging, overweegt de gemeente om over te stappen op LED. Belangrijk is de juiste armaturen te kiezen die vlak zijn en minimaal prikken in de ogen. Een nadeel van LED verlichting is de hogere aanschafkosten. Voordelen van LED sportverlichting zijn:

• de lampen staan meteen op volle sterkte en kunnen aan- en uitgezet worden zonder afkoelperiode
• dimbaar waardoor bij trainingen een lager lichtniveau kan worden gekozen
• eenvoudig om minder masten op een veld aan te zetten (keeperstraining, half veld)
• energiezuiniger waardoor de hogere investering op termijn wordt terugverdiend
• in sommige gevallen neemt ook het aansluittarief en het piektarief af, resulterend in een lagere energierekening en een kortere terugverdientijd 

Foto: In Wesepe is de voetbalvereniging erg tevreden met de LED verlichting. De uitstraling van licht buiten het veld is veel minder dan in de oude situatie. De kwaliteit van het licht op het veld is goed. Wanneer er op half veld wordt getraind, branden slechts de helft van de lampen. 

Parkeren

Na de wedstrijd of training en in ieder geval om 23.00 uur moet de sportveldverlichting uitgeschakeld worden. Parkeerterreinen zijn dan vaak nog verlicht, ook wanneer iedereen naar huis is. Lees meer hierover in Parkeren. Twee goede voorbeelden:

Foto: Het parkeerterrein bij sporthal de Hooiberg te Boskamp wordt door de beheerders van de sporthal uitgeschakeld bij vertrek. 

Foto: De voetbalvereniging in Wesepe schakelt de verlichting van het parkeerterrein met een automatische tijdschakelaar rond 0.30 uit.